Budowa Kręgu Prawdziwego 1. typowym kręgiem wolnym jest kręg piersiowy. W k.prawdz. rozróżniamy w nim 2 zasadnicze części: – trzon kręgu – corpus vertebrae – łuk kręgu – foramen vertebrale 2. obie te części ograniczają otwór kręgowy – foramen vertebrale. Z połączenia wsz otworów kręgowych powstaje kanał kręgowy – cannalis vertebralis, w którym leży rdzeń kręgowy – medulla spinalis 3. po jednej i drugiej str kręgu są listewki kostne – elementy łuku kręgu, zaczynające się nasadą tuż przy trzonie, dalej jest blaszka – lamina arcus vertebrae. Blaszka prawa i lewa łącza się tworząc otwór kręgowy. 4. wnętrze trzonu kręgu zbud jest z istoty gąbczastej – substantia spongiosa, mającej na całym obwodzie warstwę istoty zbitej – substantia compacta. I.z. wychodzi poza ist gąb i tworzy tzw. rąbek istoty zbitej i ułatwia łączenie się z krążkami.
5. trzon ma 2 powierzchnie służące do połączenia z innymi kręgami: – powierzchnię stawową czaszkową – facies termianalis cranialis – powierzchnię stawową ogonową – facies terminali caudalis Te dwie powierzchnie mają na obwodzie rąbek istoty zbitej, wysunięty na zewnątrz i tworzący szersze miejsce do przyczepu krążków międzykręgowych – disci invertebrales 6. z trzonem kręgu wolnego związane są żebra 7. łuk kręgu – arcus vertebrae – jest zbud przeważnie z istoty zbitej. Łuk ten składa się z 2 ramion, które łącząc się w linii środkowej tworzą nieparzysty wyrostek kolczysty – processus spinosus 8. na granicy trzonu i łuku widzimy 2 nierównej wielkości wcięcia: – wcięcie kręgowe doczaszkowe – incisura vertebrae cranialis – wcięcie kręgowe doogonowe – incisura vertebrae caudalis Wcięcia dwóch kolejnych kręgów ograniczają otwór międzykręgowy – foramen intervertebrale, którym przechodzą nerw rdzeniowy i naczynia krwionośne. 9. od łuku odchodzą dwojakie wyrostki: odchodzące w kierunku bocznym: – 2 wyrostki poprzeczne – processus transversi Służą one jako miejsce przyczepu dla mięśni, przy czym na kręgach piersiowych widzimy na tych wyrostkach wyraźne powierzchnie stawowe dla guzków żebrowych ponadto od łuku odchodzą: – 4 wyrostki stawowe (dwa górne i dwa dolne, na granicy nasady i blaszki): 2 wyrostki doczaszkowe – processus articulares craniales 2 wyrostki doogonowe – processus articulares caudales Na wyrostkach stawowych doogonowych powierzchnie stawowe zwrócone są w str brzuszną
Kręg Odcinka Szyjnego Poznajemy Po występowaniu wyrostków żebrowo-poprzecznych z otworem żebrowo-poprzecznym rozdwojonym wyrostku kolczystym (od 2 do 6 kręgu) częściowym zredukowaniu wyrostka żebrowego, który tworzy wyrostek żebrowo-poprzeczny, ograniczający otwór żebrowo-poprzeczny, przez który przechodzą naczynia krwionośne (najczęściej 1 tętnica i 2 żyły)
Kręgi Szyjne (KARKOWE) – vertebrae cervicales 1. spośród 7 szyjnych dwa pierwsze mają budowę odrębną od pozostałych. Są to kręg pierwszy, szczytowy, zwany atlasem i drugi kręg obrotowy, czyli axis 2. mimo różnic w budowie tych dwóch kręgów wszystkie kręgi szyjne mają wspólna cechę pozwalającą odróżnić je od wszystkich innych – otwór znajdujący się w bocznym wyrostku 3. wyrostek ten zwie się processus costotransversarius, a mieszczący się w nim otwór to foramen costotranscersarium – otwór żebrowo-poprzeczny Wyrostek ten składa się z zaczątku żebra odchodzącego od trzonu oraz z zaczątku wyrostka poprzecz odchodzącego od łuku. 4. wyrostki kolczyste w kręgach w liczbie 2-6 są rozdwojone na końcu. Z tyłu przebiega przegroda karkowa – septum nuchae, silne więzadło wypełniające przestrzeń od siódmego kręgu karkowego aż do potylicy 5. gdy dotkniemy kręgów karkowych to nie wyczuwamy wyrostków poprzecznych z wyjątkiem wyrostka poprzecznego siódmego kręgu, dlatego ten kręg nazywamy vertebra prominens 6. przez otwór żebrowo-poprzeczny w pierwszych 6 kręgach przebiegają: tętnica karkowa – arteria vertebralis i dwie żyły kręgowe – venae vertebrales. Otwór żebr-poprz kręgu 7. jest mniejszy, gdyż przebiegają przez niego tylko dwie żyły. 7. na doczaszkowej str wyrostków żebr-poprz znajd się płytki rowek dla odpowiedn nerwu rdzeniowego – sulcus nevi spinalis 8. na 6 kręgu część brzuszna wyrostka żebr-poprz ma silnie rozwinięty guzek brzuszny. Ponieważ w tym miejscu przebiega ważna tętnica dogłowowa wspólna – arteria carotis communis – to guzek ten otrzymał nazwę tuberculum caroticum. 9. siódmy kręg karkowy – vertebra prominens – jest nieraz bardzo podobny do pierwszego kręgu piersiowego
Kręg szczytowy – ATLAS: 1. odznacza się brakiem trzonu. Po obu bokach zachowały się tylko dwie części boczne trzonu, nazywają się one masy boczne – massae laterales. Te dwie massa laterales łączą się: – od str brzusznej krótszym łukiem brzusznym – arcus ventralis – od str grzbietowej dłuższym łukiem grzbietowym – arcus dorsalis 2. na bok odchodzą wyrostki żebr-poprz, brak w tym kręgu wcięć kręgowych – incisurae vertebrae 3. istnieje pogląd, że środk częśc trzonu kręgu szczytoweg oderwała się i przemieściła na kręg następny, obrotowy, tworząc na nim charakt ząb 4. na każdej bryle bocznej kręgu znajd się powierzchnie doczaszkowe i doogonowe. Doczaszkowe dostosowane są do kształtu kłykciów potylicznych, które się na nich opierają, a więc są owalne i wklęsłe. Doogonowe są okrągłe, płaskie i szerokie (wypukłe kłykcie nie mogłyby się z nimi stawowo zestwiać)
Krąg obrotowy – AXIS: 1. trzon jest wyposażony w wyrostek zwany zębem – dens. Na zębie widać powierzchnie stawowe, jedną dla łuku brzusznego kręgu szczytowego, a druga dla przyjęcie silnego wiązadła poprzecznego – ligamentum transversum atlantis 2. nie wystepują wyrostki stawowe doczaszkowe, lecz jedynie powierzchnie stawowe doczaszkowe, wyrostki stawowe doogonowe jednak istnieją 3. wyrostki żebr-poprzecznzch są wyraźnie nachylone ku dołowi, nie widać na nich bruzdy nerwu rdzeniowego
Szkielet ludzki składa się z 3 zasadniczych części: 1. szkieletu osiowego – sceletum axiale 2. kości kończyn – ossa membrorum 3. kości czaszki – ossa cranii
Budowa Szkieletu Osiowego 1. kręgosłup składa się z kręgów. Ze względu na budowę wyróżniamy: a. kręgi należące do przedkrzyżowej części kręgosłupa – kręgi przedkrzyżowe – są to tzw. kręgi prawdziwe = wolne – vertebrae verte. Prawdziwe, bo nie są zrośnięte i mają budowę typową kręgów b. kręgi zrośnięte części krzyżowo-ogonowej – zwane kręgami rzekomymi – vertebrae spuriae 2. cały kręgosłup dzielimy na 5 odcinków: a. szyjny pars cervicales z vertebrae cervicales (7) b.piersiowy pars thoracales z vertebrae thoracales (12) c. lędźwiowa pars lumbales z vertebrae lumbales (5) d. krzyżowa pars sacrales z vertebrae sacrales (5-6) e. ogonowa pars coccygae z v.coccygae=caudales = kręgi ogonowe = guziczne (3-5) kręgi szczątkowe zrastają się w kość ogonową os coccygis 3. kręgosłup z tyłu to prosta kolumna zbud z ułoż na przemian części kostnych (kręgi) i chrzęst (chrząstki międzykręgowe) 4. k. chroni rdzeń kręgowy, w którym występują opony, ma kształt esowaty: a. cz. szyjna wygięta jest do przodu – jest to krzywizna zw. lordozą b. cz. piersiowa – wygięta do tyłu – kifoza c. cz. lędźwiowa – lordoza d. cz. krzyżowa – kifoza
Kręgosłup Jako Całość 1. k. to pionowa kolumna, kt podstawę stanowi najszersze miejsce k., tj. kość ogonowa, a na szczycie tej kolumny umieszczona jest czaszka 2. spoglądając na k. z boku widać wygięcia skierowane ku przodowi (lordozy – szyj i lędź) i ku tyłowi (kifozy – piers i krzyż) 3. krzywizny te charakteryzują wyłącznie istoty ludzkie, a przyczyną ich powstawania jest pionizacja postawy ciała 4. k. płodów są wygięte w łuk, nabywanie krzywizn jest więc przykładem cechy nabytej w rozwoju rodowym człowiekowatych, kt stała się dziedziczna. Czł nie rodzi się z krzywiznami, kręgosłup noworodka ma pałąkowaty kształt a. w wieku 3-4 miesięcy, gdy dziecka zaczyna unosić głowę, rozwija się lordoza szyjna. Kształtuje się ona jeszcze do około 6 miesięcy, gdy dziecko zaczyna siadać i rozglądać się. Wtedy też zaczyna kształtować się kifoza piersiowa b. kiedy dziecko zaczyna stawać (i później chodzić) – kształtuje się lordoza lędźwiowa c. ostateczne ułożenie wsz krzywizn kończy się w 25 r.ż. e. od 25 r.ż. w ukształtowanych już krzywiznach pojawiają się wahania dobowe: – rano krzywizny są słabo zaznaczone – jesteśmy wyżsi – wieczorem krzywizny zaznaczają się silniej, co może powodować, że jesteśmy nawet o 3cm niżsi 5. u wszystkich małp k. ma kształt łuku opartego na pasie barkowym i miednicowym. Przy całkowitym wyprostowaniu postawy czł zaszły zmiany, jakich u przedstawicieli rzędu Primates nie widzimy zupełnie: a. k. uległ wygięciu ku tyłowi w tych odcinkach, w których jest mocno związany (piers. i krzyż.) b. w pozostałych odcinkach rozwinęły się krzywizny odwrotne, kompensacyjne 6. krzywizny mają znaczenie statyczne. Obliczono, że dzięki nim wytrzymałość k. zwiększa się 17x 7. jego sprężystość jest b.duża, co spowodowane jest przede wsz tym, że składa się on z warstw niepodatnych na odkształcenia kostnych i silnie sprężystych chrząstek międzykręg. Dzięki temu osłabia każde wstrząśnięcie przenoszące się wzdłuż kręgosł, ponadto równie ważne są kifozy i lordozy, które nadają k. char sprężyny. W ten sposób głowa jest chroniona od wstrząsów. 8. wraz ze starzeniem się czł zwiększają się krzywizny kręgosłupa, co związane jest ze zwiotczeniem mięśni, więzadeł i krążków międzykręgowych a. starość zaznacza się przede wsz w odcinku szyjnym – lordoza zaczyna się wyprostowywać, skutkiem czego następuje wychylenie głowy ku przodowi b. następnie zmniejsza się kifoza lędźw, co powoduje wysunięcie miednicy do przodu, czego efektem jest ugięcie kolan 9. na połączeniu między ostatnim kręgiem lędźw z kręgami ogonowymi występuje ostre zgięcie promunturium, tworzące kąt 129o. Jest to niezwykle ważne dla równowagi czł, gdyż zmienia położenie środka ciężkości. Gdyby kręgosł tworzył pionowy słup bez wygięć, wówczas linia ciężkości padałabym wprost na doczaszkowy koniec kości krzyżowej, co powodowałoby przeważenie miednicy do tyłu i człowiek przewracałby się do tyłu. Dzięki krzywiznom ciała, a zwłaszcza promunturium, linia ciężkości ciała przecina w miednicy linię łączącą oba stawy miednicowe, a w stopach linię leżącą między przednią a tylną części kości piętowej. Dzięki temu czł może stać, chodzić i biegać swobodnie w wyprostowanej postawie. 10. na początku życia płodowego mamy 38 zawiązków kręgów: – 2 z nich zanikają – 3 kolejne zlewają się w jeden kręg – występuje tendencja do zlewania się dwóch kolejnych kręgów Mogą być dodatkowe kręgi w cz.szyjnej, 13 w piersiowej, spotyka się k.krzyżową zrośniętą nie z 5,a z 6 kręgów
Rozedma płuc Uogólnione rozdęcie pęcherzyków płucnych i drobnych oskrzelików, z utrwalonymi zmianami anatomicznymi i utratą elastyczności samych płuc. Na skutek zniszczenia przegród między pęcherzykami powstają mniejsze lub większe pęcherze różnego kształtu. Płuca rozedmowe nie opróżniają się w dostatecznym stopniu z powietrza w czasie wydechu. Objawy: duszność wysiłkowa, kaszel (często napadowy, z wykrztuszaniem plwociny), wdechowe ustawienie klatki piersiowej, niekiedy sinica, palce pałeczkowate.
Zapalenie płuc Zapalenie płuc może mieć etiologię: bakteryjną (paciorkowce, gronkowce, pneumokoki), wirusową, grzybiczą i mykoplazmatyczną. W jego przebiegu dochodzi do obrzęku płuc zarówno pęcherzykowego jak i śródmiąższowego, co objawia się: gorączką z dreszczami, silną dusznością. Zapalenie płuc może być: odoskrzelowe (jako powikłanie zapalenia oskrzeli) lub płatowe. Leczenie antybiotykami.
Nowotwory płuc Do najczęstszych nowotworów należą raki, a zwłaszcza te, które rozwijają się z nabłonka błony śluzowej oskrzeli. Nikotynizm sprzyja nowotworom złośliwym płuc.
Informacje ogólne Oskrzela, część dolnych dróg oddechowych (układ oddechowy). Zbudowane z pierścieni chrząstkowych (tkanka chrzęstna) połączonych tkanką łączną i błoną mięśniową gładką (tkanka mięśniowa) oraz wysłane błoną śluzową od wewnątrz z dużą ilością gruczołów śluzowych. Wyróżnia się: oskrzele główne (I rzędu) prawe i lewe odchodzące od tchawicy i oskrzela rozgałęziające się w miąższu płuc: II rzędowe – oskrzela płatowe (3 prawe i 2 lewe) i segmentalne (liczbowo równe ilości segmentów płuc) oraz III rzędowe, w których wyróżnia się 12 podziałów. Od ostatnich oskrzeli III rzędu odchodzą oskrzeliki końcowe (pozbawione chrząstki), które z kolei dzielą się na dwa oskrzeliki oddechowe w ścianach których znajdują się pęcherzyki płucne. Oskrzela doprowadzają powietrze do płuc i wyprowadzają je stamtąd.
Ostre zapalenie oskrzeli Choroba powstająca często w związku z ostrym stanem zapalnym górnych dróg oddechowych jako skutek zakażenia zazwyczaj wirusami grypy i paragrypy, a wtórnie bakteriami (dwoinka zapalenia płuc, paciorkowce, gronkowce), czy obniżenia ogólnej odporności lub zetknięcia się z różnymi drażniącymi gazami. Zapalenie oskrzeli występuje często wiosna i zimą, gdyż przeziębienia występujące szczególnie często w tym okresie, bardzo usposabiają do powstania choroby. Objawy: wysoka gorączka, uczucie ogólnego rozbicia, kaszel, początkowo suchy, później mokry połączony z wykrztuszaniem plwociny, najpierw śluzowej, a następnie ropnej, bóle w klatce piersiowej, brak apetytu. Choroba trwa do kilkunastu dni (7-14). U małych dzieci i u osób starszych istnieje duże niebezpieczeństwo przejścia zakażenia na oskrzeliki i tkankę płucną, z wytworzeniem odoskrzelowego zapalenia płuc. Leczenie: leżenie w łóżku, leki przeciwkaszlowe i upłynniające wydzielinę oskrzelową, środki napotne i przeciwgorączkowe. W razie potrzeby sulfonamidy lub antybiotyki. Zapalenie płuc może wystąpić w przebiegu chorób zakaźnych tj.: odra, krztusiec, dur brzuszny.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli Przyczyną choroby są wielokrotnie powtarzające się zakażenia różnymi drobnoustrojami przy równoczesnej małej odporności błony śluzowej oskrzeli, np.: w wyniku upośledzenia krążenia krwi, zrostów i pozapalnych zwłóknień płuc, przewlekłego drażnienia dymem tytoniowym lub pyłami pochodzenia przemysłowego. Objawy: przewlekle utrzymujący się kaszel z wykrztuszaniem śluzowej plwociny, czasem ropnej lub z domieszką krwi. Co pewien czas występują napady silnego kaszlu i duszności, przejściowo sinicy, ustępującej z chwilą odkrztuszania gęstej, ciągnącej się plwociny (typ astmatyczny zapalenia oskrzeli). U części chorych po kilku latach trwania zapalenia rozwija się rozedma płuc. Leczenie: unikanie przeziębień i przebywania w atmosferze zapylonej, zakaz palenia tytoniu. Środki wykrztuśne (syropy), sulfonamidy, antybiotyki.
Rozstrzenie oskrzeli Wrzecionowate, walcowate lub workowate rozszerzenia oskrzeli, wrodzone (rzadko np. w przebiegu mukowiscydozy) lub nabyte, prawie zawsze przewlekle zakażone. Rozstrzeń oskrzeli nabyta występuje w następstwie przewlekłych stanów zapalnych w oskrzelach, płucach lub opłucnej. Rozstrzeń płuca wrodzona nosi także nazwę torbielowatości płuc. Objawy: przewlekłe pokasływanie i napady kaszlu, zwłaszcza przy zmianach pozycji ciała. Chory wykrztusza duże ilości cuchnącej plwociny, nawet do 300 ml na dobę, odczuwa duszność przy wysiłkach fizycznych, często zapada na nawracające zapalenia dróg oddechowych. Rozpoznanie ustala się za pomocą bronchografii. W leczeniu zachowawczym stosuje się drenaż ułożeniowy, odsysanie plwociny przez bronchoskop i antybiotyki. Leczenie operacyjne polega na wycięciu zmienionej tkanki płucnej.
Układ oddechowy, zespół narządów wyspecjalizowanych w zaopatrywaniu organizmu w tlen i usuwaniu zbędnego dwutlenku węgla (oddychanie, wentylacja płuc). U pierwotniaków oraz u części bezkręgowców żyjących w wodzie następuje pobieranie tlenu z wody całą powierzchnią ciała na zasadzie dyfuzji. Oddychanie zewnętrzne u większości bezkręgowych i kręgowych zwierząt wodnych odbywa się za pomocą stale obmywanych przez wodę skrzel, natomiast u zwierząt lądowych za pomocą tchawek (owady), płucotchawek (pajęczaki) i płuc (kręgowce lądowe). Płuca mają postać cienkościennych worków bogato unaczynionych, połączonych z jamą nosową i jamą gębową (jamą ustną) drogami oddechowymi – gardło, krtań, tchawicę, oskrzela i oskrzeliki na końcu których znajdują się pęcherzyki płucne, gdzie zachodzi wymiana gazowa.
W rozwoju ewolucyjnym układu oddechowego u kręgowców lądowych dochodzi do stopniowego różnicowania budowy płuc, które powiększają swoją powierzchnię oddechową poprzez ich fałdowanie i podział na coraz mniejsze pęcherzyki. U ptaków płuca zaopatrzone są w dodatkowe worki powietrzne, rozpraszające się w ciele, umożliwiające tzw. podwójne oddychanie – polegające na zapewnieniu płucom wentylacji zarówno przy wdechu jak i wydechu. Bezdech, zatrzymanie, ustanie oddychania, klatka piersiowa nie porusza się, płuca nie zmieniają swej objętości, wskutek czego nie ma ruchu gazów w drogach oddechowych i zaznacza się brak wentylacji przestrzeni pęcherzykowej. Bezdech może być wywołany przez:
1) porażenie ośrodka oddechowego (depresja oddechowa), np. w zatruciu barbituranami, przedawkowanie morfiny, zatkanie dróg oddechowych (ostra niedrożność dróg oddechowych), po którym człowiek wykonuje początkowo daremne ruchy oddechowe, ustające po krótkim czasie i kończące się bezdechem. 2) porażenie mięśni oddechowych, np. po podaniu kurary lub w chorobach uniemożliwiających przewodzenie bodźców ruchowych z ośrodkowego układu nerwowego do mięśni, np. w miastenii, uszkodzeniach rdzenia kręgowego, w niektórych postaciach choroby Heinego i Medina. 3) hiperwentylację wyłączającą czynność ośrodka oddechowego wskutek nadmiernego usunięcia z ustroju dwutlenku węgla, nieodzownego w pewnym stężeniu do utrzymania prawidłowej czynności ośrodka oddechowego. Bezdech prowadzi w ciągu krótkiego czasu do niedotlenienia i nadmiaru dwutlenku węgla we krwi i tkankach, tj. do asfiksji (uduszenie) i śmierci. Bezdech można uzyskać woluntatywnie, czas wstrzymania oddychania jest względnie krótki – u osobnika wytrenowanego może sięgać do kilku minut.
Po tym okresie bezdechu odczuwa się nieodparty przymus podjęcia oddychania, jest on wywołany przede wszystkim pobudzaniem ośrodka oddechowego przez gromadzący się w ustroju, a nie wydalany dwutlenek węgla, ponadto oddziałują tutaj pobudzenia receptorów zatoki szyjnej (chemoreceptorów) wskutek niedostatku tlenu. Łańcuch oddechowy, ostatni etap oddychania wewnątrzkomórkowego, przebiegający na wewnętrznych błonach mitochondrium i polegający na przenoszeniu elektronów i protonów na kolejne przenośniki. Kolejnym etapom tej wędrówki elektronów towarzyszy wydzielanie się energii, która zostaje wykorzystana do syntezy ATP z ADP. Ostatecznym akceptorem elektronów i protonów jest tlen, a reakcja ta prowadzi do utworzenia cząsteczki wody. Tworzenie wody jest podstawową reakcją dostarczającą energii komórkom w warunkach tlenowych. W reakcje łańcucha oddechowego wchodzą cząsteczki NADH i FADH, syntezowane w poprzednich etapach oddychania (glikoliza i cykl Krebsa). Przejściu jednej cząsteczki NADH w NAD i przebiegowi elektronów przez łańcuch oddechowy towarzyszy synteza 3 cząsteczek ATP. Głównymi składnikami łańcucha oddechowego są poza tym: dwa kompleksowe enzymy flawoproteinowe zawierające żelazo niehemowe – dehydrogenaza nukleotydów pirydynowych i dehydrogenaza bursztynianowa, ubichinon (Q) oraz cytochromy b, c1, c i a. Ostatnim ogniwem łańcucha oddechowego jest enzym oksydaza cytochromowa, odpowiedzialny za wytworzenie jonu tlenowego O2, który łączy się z dwoma protonami i tworzy cząsteczkę wody. Depresja oddechowa, stłumienie oddychania, z reguły pochodzenia ośrodkowego. Większość narkotyków, leków nasennych, środków znieczulających i środków przeciwbólowych, uspokajających podanych w nadmiernej dawce lub u osób szczególnie wrażliwych, może wywołać stłumienie czynności ośrodka oddechowego mieszczącego się w rdzeniu przedłużonym.
Stłumienie czynności tego ośrodka wynika z obniżenia jego wrażliwości na dwutlenek węgla, który jest czynnikiem regulującym oddychanie. Pojęcie: stłumienie ośrodka oddechowego jest równoznaczne z podwyższeniem progu pobudliwości (chemoreceptorów) w stosunku do dwutlenku węgla. Oznacza to, że fizjologiczne stężenie dwutlenku węgla we krwi nie jest w stanie dostatecznie pobudzać czynności ośrodka. Bezpośrednim skutkiem depresji ośrodka oddechowego jest zwolnienie i spłycenie oddychania. Nasilające się stłumienie doprowadza zwykle do ustania oddychania. Jeśli w tej sytuacji nie zostanie podjęta sztuczna wentylacja płuc, nastąpi śmierć wskutek uduszenia. Próby poprawienia oddychania przez zastosowanie środków pobudzających ośrodek oddechowy lub dwutlenku węgla nie prowadzą ostatecznie do celu. Najpewniejszym sposobem jest zawsze sztuczna wentylacja płuc w postaci oddechu wspomaganego lub kontrolowanego, nawet powietrzem atmosferycznym. Oddech Kussmaula, szybkie, głębokie oddechy wywołane stałym drażnieniem ośrodka oddechowego (w rdzeniu przedłużonym) przez kwaśne produkty przemiany materii, występujące typowo w kwasicy metabolicznej, np. w śpiączce cukrzycowej.
Serce, pompa tłocząca krew, narząd zbudowany z dwu przedsionków (prawego i lewego), oddzielonych od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, i dwu komór (prawej i lewej), oddzielonych od siebie przegrodą międzykomorową, łączących się z przedsionkami przez zastawki przedsionkowo-komorowe, które nie pozwalają na cofanie się krwi z komór do przedsionków, natomiast umożliwiają jej przepływ z przedsionków do komór. Z komory prawej krew wypływa przez zastawkę półksiężycowatą do pnia płucnego (tętnica płucna), a z komory lewej również przez zastawkę półksiężycowatą do aorty. Serce ma kształt stożka o podstawie zwróconej do góry w prawo i ku tyłowi, o koniuszku należącym do komory lewej, skierowanym do przodu w lewo i ku dołowi, uderzającym w czasie skurczu o przednią ścianę klatki piersiowej. Serce składa się z następujących warstw: od wewnątrz jest wysłane wsierdziem, dalej znajduje się warstwa mięśnia sercowego oraz tkanka pokryta błoną surowiczą – nasierdziem. Mięsień sercowy przedsionków i komór przyczepia się do pierścieni włóknistych otaczających ujścia (zastawki) przedsionkowo-komorowe. Pierścienie te oddzielają mięsień przedsionków od mięśnia komór, stanowiąc dla nich przyczep – szkielet serca. Mięsień sercowy przedsionków komór łączy tzw. układ bodźcotwórczo-przewodzący, który automatycznie powoduje naprzemienne skurcze przedsionków i komór. Składa się on z węzła zatokowego, węzła przedsionkowo-komorowego i odchodzącego od niego pęczka Hissa dzielącego się na dwie gałęzie. Te gałęzie dzielą się na gałązki kończące się włóknami Purkyniego w mięśniu komór. Serce położone jest w klatce piersiowej w worku osierdziowym. Jest unaczynione przez dwie tętnice wieńcowe (naczynia wieńcowe), prawą i lewą, odchodzące od aorty tuż ponad zastawką półksiężycowatą.
Serce:
1. Prawy przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka mitralna
8. Zastawka aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna dolna
12. Zastawka trójdzielna
13. Zastawka pnia płucnego
Praca serca Praca serca stanowi cykl następujących po sobie skurczów i rozkurczów przedsionków i komór. W czasie skurczu przedsionków krew z nich przechodzi przez zastawki przedsionkowo-komorowe do pozostających w tym czasie w rozkurczu komór, wypełniając je. Po napełnieniu się komór następuje rozkurcz przedsionków i skurcz komór, na początku którego zostają zamknięte zastawki przedsionkowo-komorowe. W czasie tego zamknięcia powstaje ton skurczowy. W skurczu komór wyróżnia się dwie fazy: skurcz izometryczny, podczas którego wszystkie zastawki są zamknięte, a dochodzi jedynie do zwiększenia ciśnienia krwi w komorach, oraz skurcz izotoniczny, w czasie którego ciśnienie krwi w komorach zwiększone ponad wartość ciśnienia w tętnicach powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej. Krew zostaje wtedy wyrzucona do głównych pni tętniczych. Po wyrzuceniu krwi z komór na obwód, następuje rozkurcz komór – zamykają się zastawki półksiężycowate tętnic i powstaje ton rozkurczowy. Przedsionki i komory są w rozkurczu, a mięsień serca jest niepobudliwy (to okres refrakcji mięśnia sercowego). Po przejściu tego okresu cykl powtarza się od początku. Cykl serca trwa ok. 0,8 s.
Rytm serca Rytm serca to kolejne, następujące po sobie w równych odstępach czasu, skurcze serca, w liczbie ok. 72 na min, objawiające się kolejnymi falami tętna. Rytm i pracę serca reguluje autonomiczny układ nerwowy, ale wpływ mają także ośrodki korowe i podkorowe mózgu.
